DİYANET TEFSİRİ: “Hz. Peygamber’den Kur’an’ı dinleyen müşriklerin gözleri (bakışları) etkili oklara benzetilerek ona karşı duydukları kin, nefret ve kıskançlık gibi men­fi duygulan tasvir edilmektedir.

Müşrikler Hz. Peygamber’i gördüklerinde, ona karşı duydukları kıskançlık ve düşmanlık sebebiyle gözleriyle onu oklayıp öldüreceklermiş gibi bakarlardı. 51. âyet onların bu psikolojik durumunu tasvir etmektedir. Bu ayetin nazar (göz değmesi) ile ilgili olduğu yolunda yaygın bir kanaat bulunmakla birlikte bu kana­at kesin bir bilgiye dayanmamaktadır. Nitekim Şevkânî'(Neylü’l-evtâr, V, 319)nin aktardığına göre çok yönlü bir âlim olan İbn Kuteybe de âyette müşriklerin Resûlullah’a na­zar değdirmelerinden söz edilmediğini, Resûlullah Kur’an okuduğunda inkarcıla­rın ona kinle ve düşmanlık duygularıyla baktıklarının anlatıldığını ifade etmiştir. Buna göre âyetin nazarla ilgisi yoktur.” (Diyanet, Kuran Yolu Tefsiri-68/51-52)

SÜLEYMAN ATEŞ TEFSİRİ: “…Kelbi, Hasan Basri, bu ayeti nazara değil düşmanlık ve öfkeyle bakmaya yormuşlardır. Nazar değmesini kabul etmeyenler de vardır…”

KURTUBİ TEFSİRİ: 68/51. Gerçek şu ki; o kâfirler Zikri işittiklerinde neredeyse gözleri ile seni devireceklerdi. Bir de: “Muhakkak ki o, bir delidir” diyor­lar.

el-Kuşeyrî dedi ki: Ancak bu (nazarı bu ayetle ilişkilendirmek) tartışılır bir konudur. Çünkü nazarın değme­si ancak güzel bulmak ve beğenmekle birlikte sözkonusu olur. Tiksinmek ve nefret etmekle birlikte değil. Bundan dolayı yüce Allah: “Bir de: Muhakkak ki o bir delidir, diyorlar” diye buyurmaktadır. Yani onlar senin Kur’ân okumakta olduğunu gördüklerinde senin deli olduğunu söylüyorlar.

İbn Abbas, İbn Mesud, el-A’meş, Ebu Vâil ve Mücahid: “Seni devirecek­lerdi” anlamındaki buyruğu: “Canının çıkmasına sebep olacaklar­dı” yani seni helak edeceklerdi, öldüreceklerdi diye okumuşlardır…” (Kurtubi Tefsiri, 68Kalem/51 açıklaması.)

RAZİ TEFSİRİ: “Gözleriyle Resulü Yemeleri: “O inkarcılar, zikri işittikleri zaman, az kaldı seni gözleriyle yıkacaklardı. Hali da, “O mutlaka bir mecnûndur” diyorlar. Halbuki o (Kur’ân), âlemler için mahzâ şereften başka bir şey değildir” (Kalem, 51-52). Bu ayetle ilgili birkaç mesele vardır:

“Onlar, düşmanlık ve öfke bakışlarıyla, gözbebeklerini iyice sana dikip baktıktan için, nerde ise, senin ayaklarını yerden kesecekler” demek olup, bu, Arapların, “Bana Öylesine baktı ki, nerdeyse beni yere vuracak ve nerdeyse beni yiyecekti..” şeklindeki sözlerine varıp dayanır. Ki bu da, “Eğer o, bu bakışı sebebiyle, seni yerle bir etmesi veya bakışlarıyla seni yemesi mümkün olsaydı, o, bunu yapacaktı.” demektir. Nitekim şair de söyle demiştir:

“Bir yerde karşılaştıklarında, birbirlerine verip veriştirirler. Kin ve öfkeyle birbirlerine öyle bir bakarlar ki, bu bakış, insanın ayaklarını yerden keser.” Ibn Abbas da, bakışlarını kendisine yönelten bir topluluğa uğradığında,

“Bana, kin ve öfkeden kızarmış gözlerle, tıpkı koçların, kasabın bıçaklarına baktıkları gibi baktılar…” demiştir. Böylece, Allah Teâlâ, bu bakışın, Hz. Peygamber(a.s)’in Kur’an okuması durumunda çok ileri derecede şiddetlendiğini beyan etmiştir ki, biz bunu, ayetteki “zikri işittikleri zaman…” ifadesinden anlıyoruz.

Nazar Meselesi: Kimileri, bu ayeti, gözdeğmesi (nazar) anlamına almışlardır. Binâenaleyh burada, şöyle iki mukaddime söz konusudur:

a) Nazarın, bir nebze olsun, hakikat payı var mıdır, yoksa yok mudur?

b) Nazarın, gerçek olmasının kabul edilmesi halinde, buradaki ayet bu manaya tefsir edilebilir mi, edilemez mi?

Birinci Mukaddimeye gelince, kimileri bunu kabul etmemiş ve “Bir cismin başka bir cisme, maddeye tesiri, ancak dokunma ve temas ile düşünülebilir… (Nazarı savunuyor)

Cübbâî bu tefsiri tenkit ederek şöyle der: “Göz değmesi, bir şeyi güzel bulmaktan dolayı olur. Hâlbuki Mekke kâfirleri, Hz. Peygamber (a.s)’e bu gözle bakmıyorlardı; tam aksine onu kınıyor ve buğzediyorlardı. Dolayısıyla, bu şekilde bakmak, göz değmesini gerektirmez.” (Razi Tefsiri, 68Kalem/51 açıklaması.)

TABERİ TEFSİRİ: 68/51- Kâfirler, Kur’anı işittikleri zaman neredeyse gözleriyle seni kay­dırıp devireceklerdi. “O delidir,” diyorlardı.

Ey Muhammed, kâfirler, Kur’anı işittiklerinde sana olan kinleri kabarı­yor, şiddetli düşmanlıklarından dolayı nerdeyse seni gözleriyle delip geçmek istiyorlar. Onlar sana “Şüphesiz ki bu delidir.” diyorlar. Ayrıca 52. ayette tefsircilerin hadislere ve bu ayete dayanarak nazar konusuyla ilişkilendirdiklerinden söz eder. (Taberi Tefsiri-68Kalem/51 açıklaması)

İBN KESÎR TEFSİRİ: İbn Kesir, nazar(göz değmesi) konusunda, 68/51 ayetinin tefsirinde, farklı kanalla gelene 15 hadis nakletmiştir.

1.Hadis: Enes İbn Malik hadisinde, Abbas göz değmesini zikretmemiştir… 2.Hadis: Büreyde İbn Husayb hadisi: Müslim, bu hadisi Büreyde’den mevkuf olarak zikretmiştir… 3.Hadis: Ebu Zer, Cündeb İbn Cünade hadisi: Bu hadisin isnadı garibtir ve hadis imamları onu tahric etmemiştir. 4.Hadis: Habis et-Temimi hadisi: Tirmizi, İmam Ahmed İbn Hanbel’in bu hadisinin garib hadis olduğunu söyler. 5.Hadis: Abdullah İbn Abbas hadisi: Bu hadisin rivayetinde Müslim, Buhari’den ayrı kalmıştır. 6.Hadis: Ebu Ümame Es’ad İbn Sehl İbn Huneyf hadisi: İbn Mace, Nesai ve Malik’ten 7.Hadis: Ebu Said el-Hudri hadisi: Tirmizi, Nesai ve İbn Mace’den 8.Hadis: Ebu Hüreyre hadisi: Buhari ve Müslim Abdurrezzak kanalıyla naklederler. İmam Ahmed, İbn Mace 9.Hadis: Umeys kızı Esma hadisi: Tirmizi bu hadisin hasen olduğunu söyler. Tirmizi ve Nesai’den 10.Hadis: Hz.Aişe hadisi: İbn Mace bu hadisinde münferid(tek) kalmıştır. 11.Hadis: Sehl İbn Huneyf hadisi: İmam Ahmed’den 12.Hadis: Amr İbn Rebia hadisi: İmam Ahmed’den 13.Hadis: Cabir İbn Abdullah hadisi: Bu hadisin sadece bu isnad yoluyla geldiğinin bilindiği bildirilmiştir. 14.Hadis: Abdullah İbn Amr hadisi: Bu hadis İmam Ahmed münferid(tek) kalmıştır. 15.Hadis: Hz.Ali hadisi: Hatib Bağdadi der ki: Bu hadisteki ravi el-Habeti münferid(tek) kalmıştır.