KUR’AN’DA NAMAZ (SALAT)

 

NAMAZIN TARİHSEL SÜRECİ

21Enbiya suresi, 73. ayet, 14İbrahim suresi, 37. ayet: “Onları (İbrahim’i, Lut’u, İshak’ı, Yakub’u), emrimiz uyarınca doğru yolu gösteren önderler yaptık ve kendilerine hayırlı işler yapmayı, namaz kılmayı, zekât vermeyi vahyettik. Onlar, daima bize ibadet eden kimselerdi.”

19Meryem suresi, 55. ayet: “(İsmail) Halkına namazı ve zekâtı emrederdi; Rabbi nezdinde de hoşnutluk kazanmış bir kimse idi.”

20Taha suresi, 14. ayet: “(Musa’ya:) Bana kulluk et; beni anmak için namaz kıl.”

11Hud suresi, 87. ayet: “Dediler ki: Ey Şuayb! Babalarımızın taptıklarını, yahut mallarımız hususunda dilediğimizi yapmayı terketmemizi sana namazın mı emrediyor?…”

3Al-i İmran suresi, 39. ayet: “Zekeriyya mâbedde durmuş namaz kılarken…”

19Meryem suresi, 31. ayet: “(İsa)«Nerede olursam olayım, O beni mübarek kıldı; yaşadığım sürece bana namazı ve zekâtı emretti.»”

31Lokman suresi, 17. ayet: “(Lokman:) Yavrucuğum! Namazı kıl, iyiliği emret, kötülükten vazgeçirmeye çalış, başına gelenlere sabret. Doğrusu bunlar, azmedilmeye değer işlerdir.”

 

Sonuç:

1. Namaz Müslümanlarla başlamadı.

2. Allah önceki toplumlara da namazı emretti.

 

 

NAMAZDA KIBLE

2Bakara suresi, 148-150. ayetler: “Herkesin (her kavim ve milletin) yüzünü kendine döndürücü olduğu bir yöneti(kıble) vardır, öyle ise siz de hayır işlerine koşun, birbirinizle yarış edin. Nerede bulunursanız (bulunun), Allah hepinizi (bir araya) getirecektir. Şüphesiz ki Allah her şeye hakkiyle kadirdir.

Böylece, nereden gelirseniz gelin, (namazda) yüzünüzü Mescid-i Haram’a doğru çevirin. Bilin ki bu (emir) Rabbinizden gelen bir hakikattir ve Allah, yaptıklarınızdan habersiz değildir.

O halde, nereden gelirseniz gelin, (namazda) yüzünüzü Mescid-i Haram’a çevirin ve nerede olursanız olun yüzünüzü ona çevirin ki, zulüm yapmaya şartlanmış olmadıkça insanların size karşı hiçbir bahaneleri kalmasın. Onlardan korkmayın, Ben’den korkun. (Bana itaat edin) ki, size olan nimetimi tamamlayayım ve böylece siz de doğru yolu bulabilesiniz.”

 

Sonuç:

1.Her toplumun bir yöneliş yeri(kıble) vardır.

2. Kıbleden daha önemlisi hayırlarda yarışmaktır.

3. Müslümanların yöneliş yeri Mescid-i Haram’dır.

 

 

2Bakara suresi, 177. ayet: “Gerçekte erdemlilik, yüzünü doğuya veya batıya çevirmeniz ile ilgili değildir; ama gerçek erdem sahibi, Allah’a, Ahiret Günü’ne, melekler, vahye ve Peygamberlere inanan, servetini -kendisi için ne kadar kıymetli olsa da- akrabasına, yetimlere, ihtiyaç sahiplerine, yolculara, (yardım) isteyenlere ve insanları tutsaklıktan kurtarmaya harcayan; namazında devamlı ve dikkatli olan ve arındırıcı (mali) yükümlülüğünü ifa eden kişidir; ve (gerçek erdem sahipleri) söz verdiklerinde sözünü tutan, felaket, zorluk ve sıkıntı anlarında sabredenlerdir. İşte onlardır sadakatlerini gösterenler ve işte onlardır Allah’a karşı sorumluluklarının bilincinde olanlar.”

Sonuç:

1. Gerçek iyilik erdem sahibi olmak, yüzünü sağa sola çevirerek olmaz.

2. Kıble her toplum için doğal bir durumdur.

3. Kişiyi özünde farklı kılan kıbleye dönmesi değil, düşünceleri, inançları ve davranışlarıyla erdemli olmasıdır.

 

 

2Bakara suresi, 115. ayet: “Doğu da Batı da Allah’ındır: Nereye dönerseniz dönün Allah’ın yönü orasıdır. Unutmayın ki, Allah rahmet ve kudretinde sınırsızdır, her şeyi bilendir.”

Sonuç:

1. Kıble bir ihtiyaçtır, gerekliliktir.

2. Dinin özü değildir.

3. Allah için yön yoktur.

4. İlkesel farklılık kıbleyle ilgili değildir.

 

NAMAZDA ÖRTÜNME

7A’raf suresi, 26. ayet: “Ey Âdemoğulları! Size avret yerlerinizi örtecek giysi ve süslenecek elbise verdik. Takva (Allah’a karşı gelmekten sakınma) elbisesi var ya, işte o daha hayırlıdır. Bu (giysiler), Allah’ın rahmetinin alametlerindendir. Belki öğüt alırlar (diye onları insanlara verdik).”

7A’raf suresi, 31. ayet: “Ey Âdemoğulları, namaz kılma yerinde /kılacağınız her vakit /namazda), elbisenizi(zinet) giyin, süslenin ve yiyin, için, israf etmeyin, şüphe yok ki o, müsrifleri sevmez.”

Sonuç:

1. Edep yerlerini örtmek tüm insanlardan istenmiştir.

2. İnsanlar, Allah’a dua ve namaz icra edecekleri zaman güzel-temiz(zinet) giysilerini giymelidirler.

 

NAMAZIN KILINIŞI

2Bakara suresi, 125. ayet: “Hatırla o zamanı ki, biz Kâbe’yi insanlar için sevap kazanmaya yönelik bir toplantı yeri ve güvenli bir sığınak yaptık. Siz de İbrahim’in makamından bir dua(namaz) yeri edinin. İbrahim ve İsmail’e şu sözü ulaştırmıştık; “Tavaf edenler, ibadet için (orada) kalanlar, rükû-secde edenler için evimi temizleyin!”

22Hacc suresi, 26. ayet: “Hani biz İbrahim’e Evin (Kabe’nin) yerini belirtip hazırladığımız zaman (şöyle emretmiştik:) “Bana hiç bir şeyi ortak koşma, tavaf edenler, kıyam edenler, rükua ve sücuda varanlar için Evimi tertemiz tut.”

4Nisa suresi, 101. ayet: “Yeryüzünde dolaştığınızda, hakikati inkara şartlanmış olanların aniden üzerinize saldırmasından korkarsanız namazlarınızı kısaltmanız günah olmaz: Çünkü o hakikati inkar edenler sizin apaçık düşmanlarınızdır.”

4Nisa suresi, 102. ayet: “Cephede sen de onların (mü’minlerin) arasında bulunup da onlara namaz kıldırdığın vakit, içlerinden bir kısmı seninle beraber namaza dursun(KIYAM). Silâhlarını da yanlarına alsınlar. Bunlar secdeye vardıklarında(SECDE) (bir rekât kıldıklarında) arkanıza (düşman karşısına) geçsinler. Sonra o namaz kılmamış olan diğer kısım gelsin, seninle beraber kılsınlar ve ihtiyatlı bulunsunlar, silâhlarını yanlarına alsınlar. İnkâr edenler arzu ederler ki, silâhlarınızdan ve eşyanızdan bir gafil olsanız da size ani bir baskın yapsalar. Yağmurdan zahmet çekerseniz, ya da hasta olursanız, silâhlarınızı bırakmanızda size bir beis yoktur. Bununla birlikte ihtiyatlı olun (tedbirinizi alın). Şüphesiz Allah, inkârcılara alçaltıcı bir azap hazırlamıştır.”

4Nisa suresi, 103. ayet: “Korku halindeki namazı tamamlayınca, artık Allah’ı ayakta, oturarak, yan yatmışken anın. Sükûnet bulduğunuzda, namazı tam bir biçimde yerine getirin. Namaz, müminler üzerine vakti belirlenmiş bir farz olmuştur.”

2Bakara suresi, 239. ayet: “Bir (tehlikeden) korku ve endişe duyarsanız yürüyerek veya binit üzerinde kılın. Güvene kavuştuğunuzda bilmediğiniz şeyleri size öğrettiği şekilde Allah’ı zikredin.”

 

Sonuç:

1. Şirk koşmak, hacc ve namaza engeldir.

2. Haccın dışında namazda kıyam, ruku ve secde vardır.

3. İbadet yerinin temiz olması gerekir.

4. Hacc ve namaz yeri güvenli olmalıdır.

5. Tehlikeli durumlarda namaz kısaltılabilir.

6. Savaş gibi tehlikeli durumlarda Müslümanlar bir rekat, Allah Resulu iki rekat kılmıştır.

7. Korku gerektiren tehlikeli durumlarda namaz yürüyerek veya binek üzerinde oturarak kılınabilir.

8. Tehlikeli durumlardaki ruhsat ve savaşta bile namazın ertelenmemesi, bilinçli olarak terk edilen namazın kazasının olamayacağını göstermektedir.

 

 

NAMAZIN ÖZÜ, HİKMETİ, GEREKÇESİ

2Bakara suresi, 45. ayet: “Sabır ve namazla yardım dileyin: Bu, tam bir sığınma duygusu içinde yürekten Allah’a yönelenler dışında herkes için zor bir iştir.”

20Taha suresi, 14. ayet: “Muhakkak ben, (evet) ben Allah’ım, benden başka tanrı yoktur.(Yalnız) bana kulluk et ve beni anmak için namaz kıl.”

 

Sonuç:

1. Namazda Allah’a dua edilir. Dua ifade eden (Rabbimiz diye başlayan) ayetler okunabilir. İçimizden gelen dualar ve yakarışlar dile getirilebilir.

2. Namazda Allah anılır(zikir). Allah’tan, O’nun üstün niteliklerinden söz eden ayetler okunabilir. İçimizden gelen seslenişler dile getirilebilir.

3. Namazda Allah’a şükredilir, teşekkür edilir. Şükür ifade eden ayetler okunabilir. İçimizden gelen memnuniyet dile getirilebilir.

4. Namazda Kur’an’ı veya yazılı bir metni ele alarak okumayı, -eğer huşu’yu transa geçmek olarak anlamazsak- yanlışlayan bir bilgi yoktur. (Bk. Zekvan hadisi)

5. Namaz bir kulluk(ibadet) biçimidir.

 

Namazda şükre örnek:

1Fatiha suresi, 1-7. ayetler: “Rahman Rahim olan Allah adıyla… Her türlü övgü bütün alemlerin Rabbi olan yalnızca Allah’a özgüdür. Rahman’dır, Rahîm’dir O. Hesap Günü’nün Hakimi. Yalnız Sana kulluk eder; ve yalnız senden yardım dileriz. Bizi dosdoğru yola ilet. Nimet bahşettiklerinin yoluna; gazab(ın)a uğrayanların ve sapkınlarınkine değil!”

 

Namazda önerilen duaya örnek:

17İsra suresi, 80-81. ayetler: “Ve (dua ederken) de ki: “Ey Rabbim, (girişeceğim her işe) doğruluk ve içtenlik üzere girmemi; (bırakacağım her işten de) doğruluk ve içtenlik göstererek çıkmamı sağla; ve bana katından destekleyici bir güç, bir tutamak bahşet! Ve yine de ki: “Değişmeyen gerçek geldi, sahte ve tutarsız olan yıkılıp gitti; zaten sahte ve tutarsız olan er geç yıkılıp gitmek zorundadır!”

 

Namazda Allah’ı zikre örnek:

17İsra suresi, 111. ayet: “Ve de ki: “Bütün övgüler, döl edinmeyen, egemenliğinde ortağı bulunmayan, güçsüzlükten, düşkünlükten ötürü herhangi bir yardıma, yardımcıya gereksinme duymayan Allah’a yakışır”. İşte, O’nu (hep böyle) yücelterek an.”

 

 

Secdede önerilen dua:

17İsra suresi, 107. ayet: “De ki: “İster inanın ona, ister inanmayın. O, kendilerine daha önce ilim verilmiş olanlara okunduğunda, onlar, çeneleri üstü secdelere kapanıyorlar.”

17İsra suresi, 108. ayet: “Ve diyorlar: “Rabbimizin şanı yücedir, Rabbimizin vaadi mutlaka gerçekleşecektir!”

 

NAMAZDA USLÜP

4Nisa suresi, 43. ayet: “Siz ey imana ermiş olanlar! Sarhoş iken namaz kılmaya kalkışmayın, ne dediğinizi bilinceye kadar (bekleyin)…”

23Müminun suresi, 2. ayet: “Onlar(müminler) ki, salatlarında alçak gönüllü bir duyarlık (derin bir etkilenim) içindedirler;”

2Bakara suresi, 45. ayet: “Sabır ve namazla yardım dileyin: Namaz, tam bir sığınma duygusu içinde (derin bir etkilenim) yürekten Allah’a yönelenler dışında herkes için zor bir iştir.”

70Mearic suresi, 23. ayet: “Namazlarında devamlı ve kararlı olanlar;”

70Mearic suresi, 23. ayet: “Namazlarını (bütün dünyevi endişelerden) uzak tutanlar.”

 

Sonuç:

1. Namazda okunanlar anlaşılmalıdır.

2. Ne okuduğunu anlamamak sarhoşlukla özdeşleştirilmiştir.

3. Burada aslolan sarhoşluk değil bilinç durumudur.

4. Huşu içinde olmak için okuduğunu anlamak gerekir.

5. Namazda kararlılık önemlidir.

6. Namazı dış etkileşimlerden korumak gerekir.

 

Namazda ses tonu:

17İsra suresi, 110. ayet: “De ki: “İster Allah diye yakarın, ister Rahman diye yakarın. Hangisiyle yakarırsanız yakarın, en güzel isimler/Esmâül Hüsna O’nundur. Namazında sesini yükseltme, kısma da. İkisi ortası bir yol tut.”

 

NAMAZ VAKİTLERİ

17İsra suresi, 78-79. ayetler: “Güneşin doruğu aşmasından gecenin çöküşüne kadar(ki süre içinde) namazı(nı) gereği üzere yerine getir; sabah (namazı) okumasını da (tam bir dikkat ve duyarlık içinde gerçekleştir); çünkü sabah okuması(nda insan) gerçekten de (ulvi olan her şeye) açıktır. Ve gecenin bir vaktinde kalkıp, kendi isteğinle yaptığın ilave bir eylem olarak namaz kıl: ki böylece Rabbin seni belki (ahirette) övgüye değer bir konuma yükseltir.”

11Hud suresi, 114. ayet: “Ve gündüzün başında ve sonunda, bir de gecenin erken saatlerinde namazda devamlı ol; çünkü muhakkak ki iyi eylemler kötü eylemleri giderir; (Allah’ı) hatırında tutanlar için bir öğüt, bir hatırlatmadır bu.”

24Nur suresi, 58. ayet: “Siz ey imana erişenler! Meşru şekilde sahip olduğunuz kimseler, içinizden henüz ergenlik çağına varmamış olanlar, günün şu üç vaktinde, sabah namazından önce, gün ortasında soyunup dinlenmeye çekildiğiniz zaman ve yatsı namazından sonra yanınıza girmeden önce sizden izin istesinler; bu üç vakit mahremiyetinizin korunmasız olabileceği vakitlerdir. Bu vakitlerin dışında birbirinizin yanına girip çıkmanızda sizin için de, onlar için de bir sakınca yoktur. Allah mesajlarını size işte böyle açıklamaktadır: Çünkü Allah doğru hüküm ve hikmetle buyuran mutlak ve sınırsız bilgi Sahibidir!”

2Bakara suresi, 238. ayet: “Namazlara ve orta namaza devam edin. Allah’a saygı ve bağlılık içinde namaz kılın.”

 

Sonuç:

1. Bildirilen namazlar Sabah, Yatsı ve Orta namazıdır.

 

20Taha suresi: 130. ayet-Onların dediklerine sabret, güneşin doğmasından ve batmasından önce Rabbini överek tespih et; gece saatlerinden bir kısmında ve gündüzün taraflarında da tespih et ki memnun olasın!

30Rum suresi: 17. ayet-Öyle ise akşama girdiğiniz zaman da, sabaha erdiğiniz zaman da tespih Allah’ındır (O’nun şanının yüceliği anılır).

30Rum suresi: 18. ayet-Göklerde ve yerde, günün sonunda da, öğleye erdiğiniz zaman da hamd O’na mahsustur.

Din bilginleri tarafından bu ayetlerden Beş Vakit Namaz çıkarsaması yapılır.

 

 

 

ÇOKTANRICILARIN VE İKİYÜZLÜLERİN NAMAZI

8Enfal suresi, 35. ayet: “Kabe huzurunda namazları ise ıslık çalıp el çırpmaktan başka birşey değil! Azabı tadın öyleyse, hakkı inatla inkar etmenizin bir karşılığı olarak!”

19Meryem suresi, 59. ayet: “Onların ardından, namazı boş veren ve yalnızca dünyevi tutkularının peşine düşen bir kuşak geldi; ve böyle yaptıkları için de, yakında tam bir düş kırıklığıyla karşılaşacaklar.”

107Maun suresi, 1-7. ayetler: “Hiç bütün bir ahlaki değerler sistemini yalanlayan (birini) tasavvur edebilir misin? İşte böyle biridir, yetimi itip kakan. Yoksulu doyurma arzusu/gayreti duymayan. Yazıklar olsun şu namaz kılıp duranlara. Ki onlar, namazlarında yanılgıdadırlar. Onlar gösteriş(riyakârlık) yapmaktadırlar. Ve üstelik onlar, (insanlara) en ufak bir yardımı bile reddederler!”

74Müddessir suresi, 42-46. ayetler: “”Sizi bu cehennem ateşine sürükleyen nedir? Berikiler “Biz” diyecekler, “ne namaz kılanlardan idik. Ne de yoksulları doyururduk; “(Batıla ve tutkulara) Dalıp gidenlerle biz de dalar giderdik. Hesap Günü’nü yalanlamıştık.”

Sonuç:

1. Kabe huzurundaki çoktanrıcıların(müşriklerin) namazı, birtakım ses(ıslık) ve şekillerden(el çırpmak) ibarettir.

2. Namazı boşverenler birtakım geçici tutkulara takılıp kalmaktadırlar.

3. Bilinçlice namaz kılmayan, gösteriş yapan, yoksulu gözetmeyen, düşküne sahip çıkmayan, temel ihtiyaç maddelerini bile çok gören kişiler kınanmışlar ve dini yalanlayanlar kategorisinde görülmüşlerdir.

4. Namaz, değerler konusunda dalıp gidenler, işin sonunu düşünmeyenler ve yoksulları gözetmeyenler tarafından terk edilmiştir.